روح فضا و تاب‌آوری شهری
علی اعطا، معمار و سخنگوی شورای شهر تهران در دوره پنجم، در رشتویی در شبکه ایکس نوشته است: «مبحث 21 مقررات ملی ساختمان به موضوع پدافند غیرعامل می‌پردازد؛ به طور مشخص، به تهدیدهای غیرطبیعی (نظیر انفجار، حملات نظامی) در حوزه ساختمان‌ها، تأسیسات و محوطه اماکن.
علی اعطا، معمار و سخنگوی شورای شهر تهران در دوره پنجم، در رشتویی در شبکه ایکس نوشته است: «مبحث 21 مقررات ملی ساختمان به موضوع پدافند غیرعامل می‌پردازد؛ به طور مشخص، به تهدیدهای غیرطبیعی (نظیر انفجار، حملات نظامی) در حوزه ساختمان‌ها، تأسیسات و محوطه اماکن. تهیه و تدوین این مقررات، کار مهم و ارزشمندی بوده است، اما چند نکته: اول، ضوابط و نیز توصیه‌های مبحث پدافند غیرعامل عموما رعایت نمی‌شود. حتی مواردی را می‌شود مثال زد که با سایر ضوابط و مقررات ساختمانی در تعارض است یا حداقل همسو نیست. دوم، ضروری است پس از تجاوز رژیم جنایتکار صهیونیستی و تجارب ناشی از این تجاوزگری، مبحث پدافند غیرعامل مورد بازخوانی قرار گیرد، الزامات و توصیه‌های آن روزآمد شده و در ساخت‌وسازهای جدید، ضمانت اجرائی جدی‌تری پیدا کند. سوم، مبحث 21 مقررات ملی ساختمان، چنان‌که از نامش پیداست، برای استفاده در طراحی و اجرای ساختمان‌ها، تأسیسات و محوطه اماکن تدوین شده است و نه برای شهر و فضای شهری».
اعطا در ادامه این رشتو در شبکه ایکس، در بحث از پدافند غیرعامل در شهر و فضای شهری، موضوع مشاعات شهری و به صورت خاص فضاهای عمومی شهر را به‌عنوان یک نقطه ثقل مطرح می‌کند. این نکته بسیار مهمی است و من می‌خواهم علاوه بر توجه به جسم فضا (که صرفا هم شامل کمیت آن نیست بلکه کیفیت آن را نیز در بر می‌گیرد، از‌جمله درباره دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی فضا و تنوع و استفاده عمومی) به جان و روح فضا نیز توجه کنم.
آصف بیات در یادداشت اخیرش تحت عنوان «روح تهران» با دلنشینی و شاعرانگی عاشقانه‌ای از روح سرکش، مقاوم و تاب‌آور تهرانی‌ها می‌گوید؛ روحی که تحمیل را نمی‌پذیرد و در مقابل آن همبستگی نشان می‌دهد، حال این تحمیل چه داخلی باشد و چه جنگ خارجی. بیات در این جستار از مفهوم «افقی‌گرایی» صحبت می‌کند؛ اشکال خودجوش و از پایین به بالای سازمان‌دهی، عمل و تخیل که در لحظات گسست -خواه جنگ باشد یا انقلاب یا شکست حکومت- پدیدار می‌شوند. در چنین زمان‌هایی، در غیاب دولت یا زمانی که دولت تحت فشار قرار دارد یا حتی در بحران همدست است، مردم از سر ضرورت و انسانیت مشترک گردهم می‌آیند و به نیازهای فوری پاسخ می‌دهند.
هانری لوفور، فیلسوف شهر نیز در سه‌گانه فضایی‌اش از نقش امر زیسته در تولید فضا می‌گوید. بسیاری از ما تجارب مختلفی داشته‌ایم که چگونه کنش‌های فردی، گروهی و جمعی ماهیت و کارکرد فضاها را در لحظات یا دوره‌هایی یا حتی به صورتی دائمی تغییر داده‌اند. این روح فضا‌ست که تاب‌آوری را شکل می‌دهد و مهم است علاوه بر مبارزه برای جسم فضای شهری (مشاعات شهری)، برای روح فضا نیز بجنگیم و آن را تقویت کنیم.
اندی مریفیلید در «انقلاب آماتورها» از اهمیت فضاهای بدیل و زیست بدیل می‌گوید؛ اینکه چگونه زیستنی متفاوت، روح جمعی تغییر را می‌سازد. علاوه بر کانون‌های اجتماعی و فرهنگی مستقل که به‌ویژه در دو سال اخیر بهار فضاهای بدیل را شکل داده‌اند، باید از تجارب محلی یاد کرد. یکی از این تجارب محلی بدیع و بدیل، فعالیت‌های زهرا محمدی‌نژاد و مؤسسه حامیان رشد و بالندگی در محله امیرآباد است. محمدی‌نژاد به صورت مستمر از ظرفیت‌های خانه‌ها، پارکینگ خانه‌ها، حیاط‌ها و کوچه برای شکل‌دادن به فضای بدیل برای دورهمی‌های محله استفاده کرده است؛ رویدادهای محله‌ای و مناسبتی، بازارچه محلی و فعالیت‌های همیارانه از‌جمله در زمانه پاندمی کرونا. همین روح همبستگی است که در لحظات گسست، به نیازهای فوری پاسخ می‌گوید و البته بدیلی می‌سازد که قدرت جامعه را تحکیم می‌بخشد./گروه رسانه‌ای شرق
یادداشت علی اعطا
حبس در چهاردیواری؛ غفلت از پدافند غیرعامل در فضای شهریآنچه در این یادداشت قصد دارم به آن توجه دهم مسئله پدافند غیرعامل در فضای شهری است؛ موضوعی است که عموما مغفول مانده است. منظور از فضاهای شهری، عرصه‌های عمومی در شهر است که ملک مشاع همه شهروندان محسوب می‌شود. ما نیاز به ضوابط، توصیه‌ها و طرح و برنامه‌های عملیاتی یکپارچه‌ای در حوزه پدافند غیرعامل در فضاهای شهری داریم که در مواجهه با چنین تهدیداتی، خسارات و تلفات جانی به حداقل برساند و نیز با رعایت و اجرای آنها، امکان بهره‌بردای از فضاها تا حد مناسبی امکان پذیر باشد. نکته قابل توجه اینجاست که در حوزه مقررات ملی ساختمان، مبحث 21 برای پدافند غیرعامل نیز تدوین شده است، اما این مبحث، برای استفاده در طراحی و اجرای ساختمان‌ها، تاسیسات و محوطه اماکن تدوین شده است، و نه برای شهر و فضای شهری.
