مداخله ظریف «مرمت» یا چاه‌ویل «بازمعماری»؟ نقد پیش‌نهاده‌ی وزیر راه و شهرسازی
تب «واژه‌سازی» به گفته‌ی زبان‌شناسی بزرگ و فقید چون دکتر محمدرضا باطنی، دغدغه و وسواسی قابل درک برای اندیشمندان، سخنوران و نظریه‌پردازان است که پس از بنیاد «فرهنگستان ایران» در اردیبهشت ۱۳۱۴ و نیاز زبان فارسی به واژه‌های نو، یک امر فراگیر شد که علاوه بر هموندان فرهنگستان، بسیاری از اهالی سخن را هم به این کار ترغیب کرد. امروزه از میان سیاهه‌ی آن‌همه کلمه، شماری در زبان فارسی جانشین شده‌اند و بسیاری هم بیرون از این دامان درمانده‌اند... و از شمار همین واژه‌های درمانده و «من درآوردی» ترکیب گنگ و بی‌معنی «بازمعماری» است که پیش‌نهاده‌ی خانم فرزانه صادق (وزیر راه و شهرسازی) بود برای مواجهه با ساختمان شیشه‌ای ویران‌شده جام‌جم، بنایی که یادگار معمار برجسته‌ی ایران‌زمین، عبدالعزیز فرمانفرماییان است.
اختصاصی روزن‌آنلاین؛ سام گیوراد: تب «واژه‌سازی» به گفته‌ی زبان‌شناسی بزرگ و فقید چون دکتر محمدرضا باطنی، دغدغه و وسواسی قابل درک برای اندیشمندان، سخنوران و نظریه‌پردازان است که پس از بنیاد «فرهنگستان ایران» در اردیبهشت ۱۳۱۴ و نیاز زبان فارسی به واژه‌های نو، یک امر فراگیر شد که علاوه بر هموندان فرهنگستان، بسیاری از اهالی سخن را هم به این کار ترغیب کرد. امروزه از میان سیاهه‌ی آن‌همه کلمه، شماری در زبان فارسی جانشین شده‌اند و بسیاری هم بیرون از این دامان درمانده‌اند.
و از شمار همین واژه‌های درمانده و «من درآوردی» ترکیب گنگ و بی‌معنی «بازمعماری» است که پیش‌نهاده‌ی خانم فرزانه صادق (وزیر راه و شهرسازی) بود برای مواجهه با ساختمان شیشه‌ای ویران‌شده جام‌جم، بنایی که یادگار معمار برجسته‌ی ایران‌زمین، عبدالعزیز فرمانفرماییان است.
رناتو بونلی Renato Bonelli در کتاب «مرمت و معماری» Architettura e Restauro سه ویژگی پایه برای یک «معماری نیازمند به مرمت» بر می‌شمارد که بدین قرارند:
۱_ استتیک و دانش زیبایی‌شناسی بر مولفه‌های زیباشناختی آن معماری گواهی دهد.
۲_ معماری مورد نظر تشخص زمانی_مکانی و ارزشی تاریخی داشته باشد که این «ارزش تاریخی» لزوما به دیرینگی ربطی ندارد و می‌تواند معاصر باشد
۳_ اهمیت ساختاری بنا (روابط فرم و ماده) و نگرش و استفاده آن معماری از تکنولوژی و فن‌آوری زمانه‌اش، زبانزد باشد.
شرح کشاف ویژگی‌های زیبایی‌شناختی، تشخص تاریخی معماری ساختمان جام‌جم و اهمیت ساختاری آن، مجالی دیگر می‌طلبد اما همین مولفه‌های بسیاری که بر لزوم «مرمت» این بنا به شکلی علمی و دقیق و نه دیمی [چندان‌که در ایران مرسوم است] گواهی می‌دهند ما را به بدیهیات رهنمون می‌سازد که در سخنان خانم وزیر مغفول مانده است.
اینکه «مرمت» مداخله‌ای ظریف، دقیق و حساب‌شده برای حفظ حیات یا جبران خدشه‌های واردشده بر یک اثر معماری یا هنری است در کنار توجه به ماده‌ی نهم کنوانسیون ونیز که مرمت‌گران و نهادهای ناظر را به لحاظ‌کردن ردی از «روح زمانه» در مرمت دعوت می‌کند به باور من به قدر کافی گویای این امر است که مواجهه با ساختمان جام‌جم باید رویکردی محافظه‌کارانه داشته باشد با در نظر گرفتن ترومایی که بر این ساختمان حادث شده است؛ به بیانی صریح‌تر این ساختمان مطابق مدارک فنی موجود و مستندات و نقشه‌های باقی‌مانده از آن باید عینا باززنده‌سازی (Revitalization) بشود و بدین شیوه به زندگی خود ادامه بدهد اما در این فرآیند باززنده‌سازی بهتر است ردی هنرمندانه از جنگ و انفجاری که دیده را بر نمای خود داشته باشد تا نمادی از «حافظه تاریخی» در شهر باشد.
به فروانکیرشه Frauenkirche فکر کنید، کلیسای جامع باشکوه تاریخی شهر درسدن که در اواخر جنگ دوم جهانی به تلی از سنگ و آوار در اثر بمباران متفقین تبدیل شد، ویرانه‌ای که با تدبیری درخشان در بازسازی عینی و با تمایزگذاری رنگ سنگ‌ها در جداره باقی‌مانده از جنگ و بدنه ساخته‌شده جدید، هم تداوم آن حیات تاریخی_معماری را تضمین کرد و هم ردپایی از بزرگترین ترومایی که بر آن وارد آمد را همچون زخمی زیبا و خون‌افشان، کماکان نگاه داشت.
هرگونه برخوردی جز این با ساختمان جام‌جم، جفایی آشکار بر بدنه یکی از بناهای شاخص مدرنیستی تهران است که در لوا و لفافه‌ی مستعمل و نخ‌نمای «مسابقه بین‌‌الملی» هم نمی‌توان خبط و خطایش را پوشاند و یک معماری تمیز و ماندگار را به تاویل چاه ویل «بازمعماری» سپرد که لابد مارگزیدگانی که ماییم، طبیعی است که از ریسمان سیاه و سفید این شعبده‌‌ها بر خود بلرزیم.
نقدی بر پیشنهاد مسابقه بازطراحی ساختمان صداوسیما؛ وحید قاسمی
ضرورت پرهیز از رویکرد شتاب‌زده با هدف وایرال شدنبه نظر می‌رسد، پیش از مسابقه یا هر رویکرد شتاب زده با قابلیت وایرال شده نیاز است تا برنامه جامعی وجود داشته باشد تا در کل مسیر روایت پردازی و بازسازی جنگ ۱۲ روزه را در تهران و همه‌ی شهر‌های آسیب دیده تعریف کند و پس از آن تلاش این باشد با نقش پذیری روایی این اثر به چرخه آثار معماری معاصر ایران با لایه‌های امروزین اضافه شود و بی شک از اصلی ترین ویژه‌گی‌ها برای نقش اکنونین اش حفظ و مرمت ارزشهای معمارانه این اثر است.
نگاهی انتقادی به پیشنهاد وزیر راه و شهرسازی؛ بابک شکوفی
احترام به خاطره‌ی مشترک شهروندی در بازسازی ساختمان شیشهایچند روزیست که بحث دوباره‌سازی این ساختمان مهم داغ شده و حتی برگزاری یک مسابقه‌ی معماری بین‌المللی برای طراحی ساختمان جدید مطرح شده است که به نظرم نه تنها هیچ نیازی بدان نیست بلکه احداث هر ساختمان جدید با هیئتی متفاوت نسبت به قبل در آن مکان یک تصمیم معمارانه‌ی اشتباه محسوب می‌شود زیرا باید توجه داشت این ساختمان از جنبه‌ای نمادین در سطح ملی برخوردار بود و بخشی از حافظه‌ی تاریخی مشترک شهروندان تهران را تشکیل می‌داد که آن خاطره‌ی مشترک با دیدن صحنه‌های مستقیم بمباران آن ساختمان در شبکه‌ی خبر به اوج رسید.
شفق متولی، پژوهشگر معماری معاصر
ساختمان شیشه ای و فرجام مبهمساختمان شیشه‌ای صدا و سیما، نماد معماری مدرن ایران و قلب صدا و سیما، در تابستان ۱۴۰۴ در آتش جنگ 12 روزه سوخت. این رویداد نه تنها یک بنای شاخص را ویران کرد، که پرسش‌های عمیقی را درباره سرنوشت میراث معماری معاصر ایران برجسته ساخت. اینکه چگونه می‌توان ارزشهای تاریخی، معماری و اجتماعی بنایی را که به تازگی تخریب شده، بازشناخت؟ میان ثبت ملی به عنوان "سند جنایت" و بازطراحی بین‌المللی، کدام مسیر حافظ حافظه جمعی و هویت مکانی است؟ و اینکه تجربه‌های جهانی مانند بازسازی ورشو چه درس‌هایی برای التیام زخم‌های شهری ایران دارد؟ این نوشتار ارزشهای چندلایه ساختمان شیشه‌ای و بررسی تناقض‌های سیاست‌گذاری اخیر که در سخنان وزیر میراث فرهنگی و وزیر راه و شهرسازی متبلور شده است، واکاوی می‌کند؛ به ویژه با تاکید خبر برگزاری مسابقه بین المللی بازمعماری و بازطراحی این ساختمان توسط وزیر راه و شهرسازی، که با انتقادات کارشناسی مواجه شده‌است.
اسکندر مختاری طالقانی پژوهشگر میراث معماری درباره ساختمان صداوسیما:
من از وزیر راه و شهرسازی تعجب می‌کنم که گفتند برای بازسازی آن مسابقه برگزار شود/ شوخی می‌کنند؟اسکندر مختاری از متخصصین برجسته میراث معماری درباره نحوه بازسازی ساختمان شیشه‌ای می‌گوید: این ساختمان ارزش ثبت ملی هم دارد. در همین راستا باید عین به عین بازسازی شود. من از حرف وزیر محترم راه و شهرسازی تعجب می‌کنم که گفتند برای بازسازی آن مسابقه برگزار شود. برایم جای سوال است که آیا درباره این مسئله شوخی می‌کنند؟ مگر برای مرمت ساختمانی که ارزش ملی دارد، مسابقه می‌گذارند؟ این ساختمان باید عین به عین بازسازی شود. تکلیف این ماجرا روشن است.
گیتی اعتماد، معمار و شهرساز
برای بازسازی ساختمان صداوسیما، مسابقه برگزار نکنید!به دنبال آسیب‌دیدگی ساختمان شیشه‌ای صداوسیما در جریان حمله اخیر رژیم صهیونیستی و طرح پیشنهاد ثبت ملی این بنای شاخص معماری مدرن، گیتی اعتماد ـ از مهندسین ناظر اجرای طرح پس از انقلاب ـ تأکید کرد که مرمت این بنا باید بدون هیچ‌گونه تغییر و بر اساس تصاویر موجود انجام شود و برگزاری مسابقه‌ای بین‌المللی برای بازسازی آن، غیرقابل توجیه است.
وزیر راه و شهرسازی در بازدید از ساختمان شیشه‌ای صداوسیما
بازطراحی و بازمعماری ساختمان صداوسیما را به مسابقه بین المللی خواهیم گذاشت/انتقاد برخی کارشناسان معماری و میراثوزیر راه و شهرسازی در بازدید از ساختمان شیشه‌ای صدا و سیما گفت: بازطراحی و بازمعماری این بنا را به مسابقه بین المللی خواهیم گذاشت تا همچنان نمادی از مخابره صدای همه مردم ایران به جهانیان باشد. خبر برگزاری مسابقه برای آنچه او «بازطراحی و بازمعماری» این ساختمان خواند، با انتقاداتی از سوی کارشناسان معماری و میراث در شبکه‌های اجتماعی مواجه شده است. این بنا که عبدالعزیز فرمانفرماییان آن طراحی کرده است، واجد ارزشهای حفاظتی در معماری مدرن ایران است.
