آغاز کاوش‌های ۵ ساله باستانشناسی در تپه چشمه علی
حمیدرضا ولی‌پور با اشاره به اینکه لایه‌های بقایای معبد پارتی و اثار سلجوقی تپه «چشمه‌علی» در ۹۰ سال گذشته از بین رفته است، اعلام کرد: باستان‌شناسان در تپه چشمه‌علی به آثار دوره «سیلک ۳» رسیدند.
حمیدرضا ولی‌پور با اشاره به اینکه لایه‌های بقایای معبد پارتی و اثار سلجوقی تپه «چشمه‌علی» در ۹۰ سال گذشته از بین رفته است، اعلام کرد:باستان‌شناسان در تپه چشمه‌علی به آثار دوره «سیلک ۳» رسیدند.
به گزارش روزن آنلاین، پنج‌شنبه گذشته ۳ آبان ۱۴۰۳ با حضور جمعی از اساتید باستانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و رییس این دانشگاه، پیشکسوتان باستانشناسی و اعضا و رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، معاون میراث فرهنگی استان تهران، کاوش‌های باستانشناسی در «تپه چشمه علی» شهرری از سوی گروه باستانشناسی این دانشگاه به سرپرستی دکتر حمیدرضا ولی‌پور و هیات کاوش او آغاز به کار کرد.
دکتر حمیدرضا ولی‌پور رییس این هیات در توضیحاتی به « محمودرضا آقامیری» رییس دانشگاه شهید بهشتی و دکتر «اصغر واعظی» مدیر دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه و حاضران در تپه چشمه علی گفت: من با اجازه از دکتر «حسن فاضلی نشلی» و دکتر «محمد رحیم صراف» دو باستانشناسی که در سال ۷۸ در این تپه کاوش و لایه‌نگاری کردند، کاوش‌های جدید را آغاز کردم.
کاوش‌های تپه چشمه علی به دهه ۱۹۳۰. م و حضور «اریک اشمیت» باستان‌شناس آمریکایی- آلمانی در شهرری باز می‌گردد.
پیش از او هم «ژاک دمورگان» باستان‌شناس فرانسوی و دیگران کار‌هایی انجام داده بودند ولی اصلی‌ترین اقدامات را اشمیت انجام داد.
اشمیت آثار دوره اشکانی و سلجوقی را کاوش کرد و بقایای دوره مس سنگی و نوسنگی را یافت. در واقع قدیمی‌ترین آثار دوره سکونت در این دوره‌ها در فلات مرکزی ایران در همین محوطه چشمه علی یافت شده است.
ولی‌پور می گوید: تپه چشمه علی یکی از کلیدی‌ترین و مهمترین محوطه‌های پیش از تاریخ فلات مرکزی ایران است و نظریات باستانشناسی زیادی در خصوص بحث گذار از دوره‌های «سیَلک ۲» به «سیلک۳» در مورد آن وجود دارد. ما یک پروپزال پژوهشی برای برنامه کاوش و مسائل پژوهشی ۵ ساله در تپه چشمه علی ارائه کردیم .خوشبختانه دانشجویان کارشناسی باستانشناسی که واحد کاوش میدانی دارند با این هیات همراه شدند. این کاوش‌ها با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی با حمایت دکتر «مصطفی ده پهلوان» رییس این پژوهشگاه و دکتر «سجاد علی بیگی» رییس پژوهشکده باستانشناسی و با حمایت‌های جدی دانشگاه شهید بهشتی آغاز شده است.
وی ادامه داد: از زمانی که اشمیت در اینجا کاوش کرده ۹۰ سال می‌گذرد و ۲-۳ متر از بقایای فرهنگی این تپه از بین رفته است. او در همین جا ترانشه زده بود و آثار معبد پارتی را کشف کرده بود که امروزه دیگر وجود ندارد. آثار دوره سلجوقی آن هم از بین رفته است. زمانی که دکتر فاضلی نشلی اینجا مشغول به کار شد، اعلام کرد بالاترین لایه‌های تاریخی موجود مربوط به سیلک ۳، سیلک۲ و سیلک۱ است. و آثار مس سنگی میانه و جدید و دوره‌های بعدی کاملا از بین رفته است. ما برای این فصل تصمیم داریم در همین دو ترانشه ۵ در ۵ متر مستندنگاری، مرمت و حفاظت کنیم تا انشالله در فصل‌های بعدی تداوم کاوش‌ها را داشته باشیم.
رییس هیات باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: در حال حاضر همان‌طور که شواهد را مشاهده می‌کنید قبلا سطح این تپه درختکاری شده بود که بعدها کنده شدند اما نشان چاله‌های آن موجود است. این درختان آسیب جدی به لایه‌های بالایی تپه وارد کردند.قاچاقچیان و حفاران غیر مجاز هم همواره در این تپه حضور داشتند و با حفر چندین چاه بقایای معماری را در لایه‌های زیرین از بین برده‌اند. در بخش دیگری از تپه چاله‌هایی کنده شده و زباله‌ها در آن دپو شده‌اند. اما پس از لایه‌های رویین و سطحی مخدوش شده به دلایل یاد شده ما توانستیم در لایه زیرین نخستین بقایای معماری را بر اساس سفال سیک ۳ آشکار کنیم.
وی ادامه داد: در این فصل بقایای خشت‌های ۲۵ در ۵۰ سانتی متر مشخص است. سطح «خشت‌فرشی» هم کشف شده که به نظر تداوم دارد. یک پی معماری هم دیده می‌شود که از بین رفته و یک یا دو رج آن باقی مانده است.
دکتر ولی‌پور در ادامه گفت: ما باستان‌شناسان دنبال کشف شی نیستیم، زمانی کاوش می‌کنیم که پرسشی مطرح باشد و ما در پی آن هستیم از کشفیات به عنوان ابزاری برای پاسخ به پرسش‌های بنیادین بهره بگیریم و فرهنگ و جوامع مرده را بر اساس بقایای گیاهی، استخوانی، سفالی، خشتی، و معماری زنده کنیم و سبک‌ها و ساختار جامعه را کشف کنیم که آیا جامعه خان‌سالار است، رتبه‌ای است یا حکومتی و... اکنون جایی که در این تپه ایستاده‌ایم ۴۰۰۰ تا ۴۳۰۰ سال پیش از میلاد یعنی حدود ۶۰۰۰ سال پیش سابقه حیات دارد.
او افزود: این تپه هویت و تاریخ ری است و سکونت در ری را به چند هزار سال پیش می‌برد. اما ببینیم به چه وضعیتی افتاده و چه کاوش‌ها ، مرمت‌ها و توجهاتی را می‌طلبد. همه از میراث، شهرداری ، دانشگاه و مردم باید کمک کنیم تا این بافت‌ها، تپه‌ها و محوطه‌ها و بناها که هویت فرهنگی ما را تشکیل می‌دهند حفظ شوند. کشورهای حاشیه خلیج فارس یکی از این محوطه‌ها را ندارند و با عناصر کوچک به دنبال هویت سازی هستند اما ما خیلی راحت این محوطه‌ها و بافت‌ها را از دست می‌دهیم.
منبع: کانال میراث باشی
