ایدهای برای تحدید شوراها؟
«بنا داریم تغییرات اساسی در شهرداری‌ها و شورای شهرها ایجاد کنیم». اسکندر مومنی، وزیر کشور این جملات را هفته گذشته و در جریان مراسم تودیع و معارفه استاندار خوزستان عنوان کرد. او گفت برنامه‌ای در وزارت کشور تهیه شده که ثبات در مدیریت شهری را افزایش می‌دهد. هرچند او در این مراسم توضیحات دقیقی درباره ایده خود نداد، اما به نظر می‌رسید که دولت چهاردهم عزم کرده تا تغییر و تحول اساسی در مدیریت شهری رقم بزند. اما ایده وزیر کشور دقیقا چیست و آیا نمایندگان پارلمان شهری تهران با آن موافقند؟ یک عضو شورای شهر تهران معتقد است به جای برگزاری انتخابات برای تعیین شهردار، بهترین روش این است که هر لیست شورا از ابتدا شهردار مد نظر خودش را هم اعلام کند.
«بنا داریم تغییرات اساسی در شهرداری‌ها و شورای شهرها ایجاد کنیم». اسکندر مومنی، وزیر کشور این جملات را هفته گذشته و در جریان مراسم تودیع و معارفه استاندار خوزستان عنوان کرد. او گفت برنامه‌ای در وزارت کشور تهیه شده که ثبات در مدیریت شهری را افزایش می‌دهد. هرچند او در این مراسم توضیحات دقیقی درباره ایده خود نداد، اما به نظر می‌رسید که دولت چهاردهم عزم کرده تا تغییر و تحول اساسی در مدیریت شهری رقم بزند. اما ایده وزیر کشور دقیقا چیست و آیا نمایندگان پارلمان شهری تهران با آن موافقند؟ یک عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «روزن آنلاین» می‌گوید به جای برگزاری انتخابات برای تعیین شهردار، بهترین روش این است که هر لیست شورا از ابتدا شهردار مد نظر خودش را هم اعلام کند.
به گزارش روزن‌آنلاین، وزیر کشور اخیرا در نشست با استانداران سراسر کشور، ایده‌های خودش برای تحول در ساختار مدیریت شهری را جزئیتر عنوان کرد. او دو ایده برای انتخاب شهردار دارد؛ اولی با رای مستقیم مردم و دیگر اینکه مثل انتخاب شهردار در شورای شهر و صدور حکمش در وزارت کشور، عزل شهردارهم اینگونه باشد؛ یعنی در صورتی که استیضاح شهردار در شورای شهر، به تایید وزارت کشور برسد، او عزل شود. عصاره کلام او این است که شورای شهر مستقیما شهردار را عزل نکند. مومنی برای ایده‌های خودش، استدلال‌هایی دارد. مثلا اینکه در حال حاضر میانگین عمر مدیریت شهرداران دو سال است و باید به دنبال ثبات مدیران شهری بود.
وزیر کشور در صحبت‌های خود که «ایسنا» آن را منتشر کرده، به اصلاح قانون در زمینه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اشاره کرده است: «تلاش می‌کنیم تا این اصلاح قانون را انجام دهیم. یکی از مشکلات این بخش، بی‌ثباتی مدیران شهری است. در یک کلانشهر، در چهار سال، چهار شهردار عوض شده که این بااصول مدیریتی سازگاری ندارد».
اما ایده وزیر کشور تا چه اندازه نظر موافق نمایندگان مجلس و شورای شهر را جلب کرده است؟ محمدرضا رضایی کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس، یکی از چراغ سبزها را به ایده وزیر کشور نشان داده است. او در گفت‌وگو با رسانه مجلس می‌گوید: «در روز‌های اخیر مجددا ًبحث انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم در رسانه‌ها مطرح شده و وزیر کشور نیز به آن اشاره کرده است. بنده نیز با این امر موافق هستم و معتقدم انتخاب مستقیم شهردار توسط مردم باعث ایجاد ثبات مدیریتی در شهر‌های بزرگ شده و آثار مثبتی زیادی به همراه دارد».
ولی‌الله بیاتی، سخنگوی کمیسیون شوراهای مجلس اما نظر دیگری دارد. او به «ایلنا» می‌گوید: «من ۴ سال رییس کلانشهر شورای شهر قم بودم، از مهم‌ترین وظایف شوراها انتخاب شهردار، تصویب بودجه و نظارت بر عملکرد شهرداری است. اگر شهردار به‌طور مستقیم توسط مردم انتخاب شود، ممکن است این روند نقص‌هایی داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر مردم شهردار را انتخاب کنند اما شورا شهردار را استیضاح کند، این مساله ممکن است مشکلاتی را به وجود آورد، چراکه نمی‌توانیم دوبارهانتخابات برای انتخاب شهردار برگزار کنیم».
شهردار تهران: تخصصی ندارم!
هرچند ایده وزیر کشور می‌تواند مستقیما در حیات سیاسی پارلمان شهری و مدیران شهری اثرگذار باشد اما مقیاس نظرات در بدنه شهری تهران هم گسترده است. مثلا علیرضا زاکانی، شهردار تهران در حیاط دولت به «هم‌میهن» گفته است که نظر تخصصی در این رابطه ندارد و ادامه داده: «الان که شهردار توسط شورای شهر انتخاب می‌شود، اما اینکه در ادامه هم توسط شورا انتخاب شود و یا انتخاب به واسطه مردم باشد، من نظر تخصصی درباره آن ندارم. اما اساس کار این است که هر چه سمت انتخاب مردم برویم بهتر است.»
«ناصر امانی» عضو شورای شهر تهران به «روزن آنلاین» می‌گوید: «این طرح محاسن و معایبی دارد. محاسن این است که شهرداری که با رای مردم انتخاب می‌شود، ملزم می‌شود که به تعهدات مردم عمل کند». او معتقد است که عملا یکی از اختیارات شورای شهر با این اتفاق کاسته می‌شود. امانی پیشنهاد می‌دهد که لیست‌های انتخاباتی که برای شورای شهر اعلام حضور می‌کنند، شهردارشان را هم اعلام کنند تا مردم براساس آن به اعضای شورای شهر رای دهند. او اعتقاد دارد با این روش اولا اختیار شورای شهر کم نمی‌شود؛ ثانیا مردم هم با علم به اینکه شهردار منتخب هر لیست، چه کسی خواهد بود، به اعضای شورای شهر رای می‌دهند.
شهردار در دنیا چگونه انتخاب می‌شود؟
انتخاب شهردار در ایران براساس قانون از سوی شورای شهر صورت می‌گیرد، یعنی انتخاب غیرمستقیم او از سوی شهروندان. اما در برخی کشورهای اروپایی روش دیگری هم مدنظر است. براساس پژوهشی که سال ۹۷ در فصلنامه مطالعات مدیریت شهری دانشگاه آزاد منتشر شد، دو کشور انگلستان و آلمان شهردار با انتخاب مستقیم مردم تعیین می‌شود. در آلمان شهردار توسط شورا و با مشورت شهروندان عزل می‌شود. یافته‌های این پژوهش هم نشان می‌دهد که این انتخاب مستقیم در برخی از کشورها کارآمد بوده و در برخی دیگر نه. مثلا در شاخصه قدرت تجربی، اغلب شهرداران در رهبری قدرتمند و موفق عمل کردند اما در آلمان تفاوت‌های بسیاری در قدرت واقعی شهرداران مشاهده شده است. این پژوهش نتیجه‌گیری کرده که در کشورهایی که انتخابات به صورت حزبی است و شهردار از سوی شورا انتخاب می‌شود، رهبر حزب بودن موجب افزایش قدرت، مشروعیت و حس مسئولیت در شهرداران می‌شود.
ناصر برک پور، استاد گروه شهرسازی دانشگاه هنر و مهیا مطهری، کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه هنر تهران، نویسندگان این مقاله معتقدند: «در ایران به دلیل نبود حزب کارآ که بتواند پاسخگویی و مسئولیت در قبال اعمال خود داشته باشد، انتخاب مستقیم شهردار در ایران می‌تواند قدرت، مشروعیت و حس مسئولیت را افزایش دهد». البته این پژوهش تاکید دارد که وظایف و مسئولیت‌های شهردار در ایران بیشتر متوجه بحث عمرانی و توسعه کالبدی است اما در بسیاری از کشورها شهرداران در حوزه‌های دیگری مانند مسکن، اشتغال و درمان هم صاحب وظیفه‌اند؛ موضوعی که شاید مقایسه را تاحدی سخت‌تر کند.
با این حال باید منتظر ماند و دید ایدهای که از دولت پزشکیان برآمد تا چه اندازه می‌تواند عملیاتی شود؛ آن هم حالا که محمدرضا رضایی کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس خبر از بررسی موضوع انتخاب مستقیم شهردار در این کمیسیون داده و به نظر می‌رسد قوه مقننه نیز در صدد ورود تمام عیار به این موضوع است.
