تابلو سبز: امیدی برای ناترازی

خرداد ۱۴۰۲ که اولین معامله تابلوی بورس برق سبز انجام شد، زمزمه‌هایی از امید به حل ابرچالش ناترازی انرژی در کشور به گوش رسید. نبودن منابع مالی یکی از مهمترین دلایل وجود ناترازی در حوزه انرژی است. توسعه نامتوازن منابع تولید برق و مغفول ماندن نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیز این مشکلات را دوچندان کرده است. در این میان، تابلوی سبز کورسوی امیدی برای گذر از بحران مشکلات ناترازی برق، گاز و منابع مالی در صنعت انرژی به‌شمار می‌رود.

به گزارش روزن آنلاین، سهم تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران تنها یک درصد و معادل یک‌هزار و ۱۰۰ مگاوات است. کمبود سوخت‌های فسیلی با گذشت زمان بیش‌ازپیش می‌شود؛ اتکا به تولید برق از طریق انرژی‌هایی که تجدیدپذیر نیستند، روند صعودی ناترازی‌های انرژی و مالی را تشدید خواهد کرد. زیرساخت‌ها و شبکه‌های انتقال نیروگاه‌هایی که با سوخت فسیلی برق تولید می‌کنند، فرسوده شده است و تداوم چنین روندی، آنها را از دور خارج می‌کند. 

گسترش و افزایش توان نیروگاه‌های تجدیدپذیر، فشاری که بر دیگر نیروگاه‌ها متمرکز است را کاهش می‌دهد. «محمدسجاد عرفانی»، کارشناس تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران چندی پیش در یادداشتی به این مسئله اشاره کرده بود: «توسعه نامتوازن منابع تولید برق، با تمرکز بیش از حد بر نیروگاه‌‌‌های حرارتی و نداشتن ‌توجه کافی به منابع تجدیدپذیر، یکی از علل ناترازی در صنعت برق ایران است. این چالش باعث شده است ایران در زمینه انرژی‌‌‌های پاک و کم‌‌‌کربن عقب‌‌‌ماندگی قابل‌‌‌توجهی داشته باشد. معاملات در تابلوی برق سبز بورس انرژی ایران، باعث توسعه این منابع انرژی خواهد شد. این امر می‌‌‌تواند به متنوع‌‌‌سازی منابع تولید برق و کاهش وابستگی به سوخت‌‌‌های فسیلی منجر شود.»

قیمت‌گذاری دستوری، خرید تضمینی برق تولید‌شده توسط بخش خصوصی از دولت، تعیین نرخ‌های غیرواقعی و عدم توان دولت در تأمین مطالبات بخش خصوصی، یکی از موانعی است که نفس نیروگاه‌های تجدیدپذیر را به شماره می‌اندازد. تأخیر در پرداخت مطالبات بخش خصوصی توسط دولت، ناترازی مالی را تشدید و درنهایت توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را دشوار می‌کند. 

«محمدعلی پورامیری»، رئیس هیئت‌مدیره شرکت کی‌پی‌وی مهرآباد، در رابطه با کاهش دخالت دولت در صنعت تجدیدپذیر با شکل‌گیری تابلوی برق سبز می‌گوید: «فعال‌شدن راهکار فروش و عرضه برق تجدیدپذیر در بورس انرژی، بسیار اتفاق مهمی است. همان‌طور که فعالان حوزه تولید برق، چه فسیلی و چه برق تجدیدپذیر اطلاع دارند، قیمت‌گذاری دستوری و کنترل قیمت‌ها از طرف دولت در سال‌های گذشته، باعث شده بود جذابیت سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها کم شود و سرمایه‌گذاران نتوانند ریسک افزایش دوره بازگشت سرمایه، سرویس و نگهداری پروژه‌ها را کنترل کنند. اما از زمانی که تابلوی برق سبز در بورس انرژی ایجاد شد و امکان عرضه برق تجدیدپذیر برای فعالان این حوزه در بورس به وجود آمد، اولین روزنه بسیار مثبت از دید بخش خصوصی برای برون‌رفت از وضعیت نامناسب سرمایه‌گذاری در صنعت برق کشور، ایجاد شد.»

نتیجه افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و به‌دنبال آن کاهش ناترازی مالی، عرضه بیشتر برق سبز است. تصویب ماده ۱۶ «قانون جهش تولید دانش‌بنیان و تأمین انرژی برق» باعث شد تا میزان تقاضای برق سبز افزایش پیدا کند. براساس این ماده صنایع پرمصرف موظفند معادل یک درصد از برق مورد نیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین کنند و این میزان در پایان سال پنجم حداقل به پنج درصد برسد. صنایعی که برق خود را از این طریق تأمین می‌کنند محدودیت مصرف برق ندارند. همین امر نیز میزان تقاضای برق سبز را افزایش می‌دهد. افزایش تقاضا که افزایش عرضه را به‌دنبال دارد، توسعه منابع تجدیدپذیر و درنهایت کاهش ناترازی برق را امکانپذیرمی‌سازد. طبق گفته مدیرعامل بورس انرژی ایران، صنایع بیش از برق ارزان، به‌دنبال برق پایدار هستند. این برق پایدار، تولید صنایع را در زمان خاموشی‌های گسترده به‌خصوص در فصل تابستان و ساعات پیک، پایدارتر و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را تسهیل می‌کند.

«محمد محمدنژاد»، رئیس هیئت‌مدیره شرکت تولید و توسعه نیروی سبز دیزباد، نیز از اهمیت تابلوی برق سبز در افزایش تقاضا می‌گوید: «به‌نظر من، راه‌اندازی تابلوی سبز در بورس انرژی اتفاق مهمی است. این امر قطعاً کمک خواهد کرد برای اولین‌بار در صنعت کشور بتوانیم در بحث فروش برق، خصوصی‌سازی را به‌شکل واقعی داشته باشیم. قطعاً در این پروسه، چالش‌هایی نیز وجود دارد که به‌تدریج برطرف خواهد شد. از سوی دیگر سمت تقاضا تقویت می‌شود که اهمیت زیادی دارد؛ به‌طور مثال، بحث ماده ۱۶ قانون تولید دانش بنیان و تامین انرژی برق برای صنایع پررنگ‌تر می‌شود تا تقاضا تقویت شود و بورس تابلو سبز، شکل واقعی به خود بگیرد.»

تعیین نرخ در یک فضای شفاف و اطمینانِ بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری، به رشد ارزش برق سبز کمک شایانی می‌کند. براساس گزارش منتشرشده، «بورس انرژی ایران» در نیمه اول سال ۱۴۰۳ ارزش معاملات انرژی رشد ۹۴ درصدی پیدا کرد و انرژی‌های تجدیدپذیر در این معاملات سهم ۱۶۰۰ میلیارد تومانی داشته است. 

«مالک شریعتی نیاسر»، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در این باره معتقد است: «یکی از دغدغه‌‌‌‌‌های بخش انرژی تجدیدپذیرعدم‌رقابتی‌بودن نرخ برق تجدیدپذیر بود. این موضوع با راه‌اندازی تابلوی سبز و الزام برخی از صنایع برای خرید برق مورد ‌نیاز از بورس انرژی مرتفع شد، طی این فرایند نرخ‌ها در فضای شفاف بازار سرمایه تعیین می‌شود تا جایی‌که این امر به اقتصاد صنعت تجدیدپذیر برای ادامه مسیر کمک خواهد کرد.»

کمبود برق حاصل مجموعه‌ای از چالش‌ها است که به یکدیگر پیوند خورده‌اند. مهمترین قدم در حل این چالش‌ها حل ناترازی مالی است، همان‌طور که پیش‌تر در این گزارش مطرح شد، تابلوی بورس برق سبز یکی از گزینه‌های مؤثر در بهبود این بحران است. رشد سرمایه‌گذاری و عرضه و تقاضا، توسعه در صنعت تجدیدپذیر را رقم می‌زند. این مجموعه تغییرات، فرصتی ایجاد می‌کند تا علاوه‌بر تأمین نیازهای داخلی، صادرات برق تجدیدپذیر به کشورهای دیگر نیز ممکن شود. رشد صادرات نیز منجر به ارزآوری خواهد شد که در توسعه و رشد اقتصادی مؤثر است. 

«محمدامین زنگنه»، دبیر انجمن انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، در گفت‌وگو با «اکو ایران» درباره انحصار در صادرات مطرح کرد: «اگر توانیر انحصار در صادرات را کنار بگذارد و اجازه دهد کسی که از تابلوی سبز خرید را انجام می‌دهد، صادرات را هم انجام دهد. احساس من این است که در طولانی‌مدت، می‌توان افق روشنی برای تابلوی سبز به‌طور خاص و صنعت تجدیدپذیر به‌طور عام، پیش‌بینی کرد.»

شفافیت مالی، پایداری محیط زیستی و رعایت اصول حاکمیت شرکتی، معیارهایی هستند که شرکت‌ها برای ورود به بورس سبز باید رعایت کنند. انرژی‌های تجدیدپذیر به‌خودی‌خود با طبیعت و محیط‌زیست سازگار هستند؛ با افزایش سهم تولید برق تجدیدپذیر و جایگزین شدن آن به‌جای برق سوخت فسیلی از بحران‌های محیط‌زیستی نیز کاسته خواهد شد. همچنین، می‌توان با تشویق هرچه بیشتر صنایع به خرید برق سبز، در جهت فرهنگسازی برای حفظ محیط‌زیست نیز قدم برداشت. تابلوی بورس برق سبز راه‌حلی بی‌نقص نیست؛ اما با حضور تمام نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تشویق خریداران برق سبز و کاهش انحصار در صادرات می‌توان میزان تاثیر و کارآمدی آن را بیشتر کرد و ابرچالش‌های ناترازی انرژی و مالی را به‌مرور زمان از سر گذراند.

منبع: روزنامه پیام ما