فرونشست زمین در تهران؛ تهدید یا بحران؟

برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دلیلی محکم و اصلی برای رخ دادن فرونشست زمین در کلانشهرهایی همچون تهران است، ‌همین موضوع باعث شده که در سال‌های اخیر میزان فرونشست زمین در استان تهران رقم‌هایی متفاوت داشته باشد برخی ۲۵ تا ۳۶ سانتی‌متر اعلام کرده‌اند.

به گزارش روزن آنلاین، استان تهران با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر و تراکم جمعیتی حدود ۱۹ برابر کل کشور، با چالش جدی فرونشست زمین مواجه است، فرونشستی که براساس اظهارات محمدصادق معتمدیان استاندار جدید تهران سالانه بین ۱۲ تا ۲۵ سانتی‌متر است.

البته یکی از اساتید زمین‌شناسی ساختمان در ایران در سال ۱۴۰۰ آمارهای متفاوتی از این موضوع در تهران ارائه داده که در جای خود قابل تامل است.

استاد و پیشکسوت زمین‌شناسی ساختمان در ایران در همان سال در گفت وگویی با ایرنا یکی از مشکلات استان تهران را برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دانسته و گفته بود: در برخی مناطق کشور از جمله تهران شاهد ۳۶ سانتی‌متر فرونشست هستیم حتی در برخی استان‌ها مانند فارس بیش از ۳۶ سانتی‌متر فرونشست رخ داده است.

محسن پورکرمانی افزود: یکی از مشکلات استان تهران برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است و دستگاه‌های مربوطه هم بی‌رویه مجوز حفر چاه صادر کرده‌اند، نتیجه آن را در نشست زمین بیش از ۳۶ سانتی‌متری در جنوب شهر تهران شاهد هستیم.

فرونشست‌های ایجاد شده برای مدت‌های طولانی باقی می‌مانند، حتی یک فرونشست بیش از ۵۰ هزار سال طول می‌کشد تا از بین برود، اکنون در کشور شاهد پدیده فرونشست‌ها در نقاط مختلف هستیم.

همین فرونشست که در سال‌های اخیر به ۳۶ سانتی‌متر در جنوب تهران رسیده و نشان می‌دهد که باید برای جبران این مشکل از امروز به فکر چاره بود و فرداها ممکن است عمق آن به حدی افزایش یابد که دیگر جایی برای جبران فرونشست زمین وجود نداشته باشد.

فرونشست سالانه ۱۲ تا ۲۵ سانتی‌متر در تهران

چالش فرونشست زمین به حدی برای مسوولان اجرایی دارای اهمیت است که استاندار جدید تهران در نخستین گفت وگوی خبری خود درباره منابع آبی و چالش حوزه آب و فرونشست به این مساله پرداخت و علاوه بر دلایل چالش آب برای رفع برخی مشکلات موجود نیز پیشنهادات و راهکارهایی ارائه داد.

معتمدیان گفت: موضوع آب یک چالش جهانی است، خشکسالی‌ها در سال‌های اخیر هم به دلیل کاهش بارندگی به وجود آمده و پایین‌تر از حد طبیعی بوده است.

وی اضافه کرد: مشکلاتی در ذخیره‌سازی آب سدها و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و چالش‌های جدی در بُعد زیست‌محیطی داریم که برخی از این موضوعات باعث شده که فرونشست زمین در تهران داشته باشیم.

معتمدیان افزود: براساس برخی آمارها سالانه ۲ سانتی‌متر فرونشست در جهان رخ می‌دهد اما در تهران ۱۲ سانتی‌متر و یا در برخی مواقع ۲۵ سانتی‌متر فرونشست داریم که دلیل اصلی این فرونشست‌ها، ناشی از برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی است.

وی تاکید کرد: پروژه‌های مناسبی برای حل این مشکلات در دست اجراست، تامین آب پایدار تهران و شهرستان‌ها در حال انجام است پروژه انتقال آب از طالقان به تهران مشکل کمبود آب در مناطق غربی را حل می‌کند همچنین پروژه انتقال آب از سد لار به عنوان یکی دیگر از پروژه‌های خط انتقال آب به تهران محسوب می‌شود.

معتمدیان اظهار کرد: همچنین طرحی تحت عنوان «رینگ قمربنی‌هاشم» برای اتصال و تعادل‌بخشی بین منابع آبی در تهران اجرایی می‌شود همه این موارد نیازمند توجه و تامین اعتبار مورد نیاز است به همین دلیل از هفته آینده جلسات هماهنگی و بازدیدها را اجرایی خواهیم کرد زیرا اهمیت تامین آب شرب در استان را دستور کار داریم.

فرمانداری تهران پیگیر فرونشست زمین

البته موضوع فرونشست زمین در تهران چنان چالش بزرگی است که اغلب مسوولان اجرایی این استان به آن پرداخته‌اند تا در صورتی که امکان پیشگیری یا جبران آن وجود داشته باشد بتوانند برای حل معضلات و مشکلات موجود با این تهدید جدی برنامه‌ریزی جدی در این زمینه انجام شود.

معاون استاندار و فرماندار تهران نیز در این باره گفت: همگرایی، اثربخشی و تحقق‌پذیری اقدامات دستگاه‌ها در کاهش نرخ و وسعت فرونشست زمین در این شهرستان با جدیت توسط فرمانداری تهران پیگیری می‌شود. در همین راستا لایحه‌ای درباره تکالیف دستگاه‌ها با موضوع فرونشست در مجلس شورای اسلامی در دست رسیدگی است.

احمد قیومی در این باره اظهار کرد: برابر بررسی‌های صورت گرفته اجرای طرح‌های موثر در کاهش فرونشست، از جمله بازچرخانی آب، طرح تعادل بخشی، احیای منابع آبی، مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز با مطالبه‌گری جدی این فرمانداری پیگیری می‌شود.

فرونشست زلزله خاموش؛ راهکارهایی برای برون‌رفت

چالش فرونشست را نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت زیرا هر سانتی‌متر که زمین فرونشست داشته باشد ممکن است هزاران سال نتوان برای آن برنامه‌ای عملیاتی انجام داد تا از این وضعیت زمین را نجات داد اما با اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌توان تا حدودی مانع افزایش این چالش بزرگ در تهران شد.

شاید اگر امروز به فکر این زلزله خاموش در دل زمین‌های هموار استان تهران باشیم فرداها برای آیندگان بتوان برنامه‌ریزی درستی برای نگهداشت آب و زمین انجام داد.

فرونشست این روزها برای بسیاری نمایان نیست و در آینده بسیاری از چالش‌های آن به خوبی آشکار خواهد شد که دیگر آن زمان نمی‌توان چاره‌ای اساسی داشت.

فرونشست زمین زلزله خاموش

سرپرست اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز چندی پیش از فرونشست زمین به عنوان زلزله خاموش یا سرطان زمین یاد کرده و گفته بود: بر اساس آمار در جنوب، مرکز و دشت‌های غرب و جنوب غرب استان تهران، شاهد بیشترین فرونشست زمین هستیم.

حلیا سادات‌حسینی تاکید کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته مناطق ۱۶-۱۷-۱۸-۱۹ و ۲۰ شهرداری تهران و شهرهای اسلامشهر، شهریار، چهاردانگه، نسیم شهر، صباشهر و کهریزک تحت تاثیر فرونشست دشت تهران قرار دارند.

وی با تاکید بر اینکه تهران رکوردار فرونشست زمین در جهان است، افزود: توقف روند رو به رشد مصرف و برداشت آب و دادن فرصت، تجدیدشوندگی برای احیای آبخوان‌ها، صرفه‌جویی در مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی، تزریق آب‌های مازاد روی سطح زمین به سفره‌های زیرزمینی، استفاده صحیح و کارآمد از منابع آبی، ممنوعیت استفاده بیش از حد از حوضه‌های آب‌های زیرزمینی، تصفیه آب‌های شهری و استفاده دوباره از آن در کارخانه‌ها، احداث چاه جذبی از جمله راهکارهای برون رفت از فرونشست و مدیریت در کلانشهر تهران محسوب می‌شود.

همه این موضوعات نشان می‌دهد که فرونشست به عنوان یک چالش جدی گریبان تهران را گرفته و اگر امروز برای برون رفت از این بحران نباشیم دیگر نمی‌توان در آینده مسیری برای حل آن داشت و زندگی بسیاری از مردم بخاطر همین موضوع به خطر خواهد افتاد.

منبع: خبرگزاری ایرنا