ورود پساب خام و غیراستاندارد شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل به رودخانه قرهسو
با وجود هشدارهای مکرر اداره‌کل حفاظت محیطزیست استان اردبیل، شرکت شهرک‌های صنعتی تاکنون اقدامی برای رفع آلودگی‌هایش نکرده است
با وجود هشدارهای مکرر اداره‌کل حفاظت محیطزیست استان اردبیل، شرکت شهرک‌های صنعتی تاکنون اقدامی برای رفع آلودگی‌هایش نکرده است
به گزارش روزن آنلاین، نقص تصفیه‌خانه شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل و توسعه‌نیافتگی تصفیه‌خانه فاضلاب اردبیل، کشتارگاه صنعتی اردبیل و مهمتر از همه کم‌توجهی مسئولان شهرک صنعتی به هشدارهای اداره‌کل محیطزیست اردبیل، حیات رودخانه قرهسو را بیش از هر زمان مورد تهدید قرار داده و نفس‌های آن را به شماره انداخته است. رودخانه قرهسو دچار آلودگی بالا شده و آخرین هشدار مربوط به آن را پنج روز پیش مدیرکل حفاظت محیطزیست اردبیل صادر کرده است. با وجود تلاش‌های این دستگاه و تشکل‌های مردمی فعال در بخش محیطزیست شهرستان نمین، اما کارخانه‌دار و متولیان کارخانه تاکنون زیر بار رفع چالش‌های این شهرک صنعتی نکرده‌اند. با وجود کتمان برخی از نهادهای متولی اما مصاحبه‌های رسمی و مکاتبات سازمان بازرسی و اداره حفاظت محیطزیست در اردبیل گویای آلودگی بالا در این رودخانه است که حتی امنیت غذایی منطقه را نیز به خطر انداخته است.
یک روز به پایان نخستین ماه پاییز مانده بود که مدیرکل حفاظت محیطزیست استان اردبیل اعلام کرد دیگر شرایط بغرنج آلودگی رودخانه «قرهسو» قابل‌تحمل نیست و باید در این زمینه تدبیری درست اندیشیده شود.
تسنیم به‌نقل از «حسن قاسم‌پور» که در نشست پیشگیری از وقوع جرم شهرستان نمین صحبت می‌کرد، نوشت: «با همراهی دادستان شهرستان نمین به‌صورت مستمر شرایط آلودگی رودخانه قرهسو مورد پایش و نظارت قرار می‌گیرد تا جلوی افزایش آلودگی‌ها در این رودخانه گرفته شود.»
او از شرکت آب‌وفاضلاب استان اردبیل خواست هرچه سریعتر نسبت به راه‌اندازی جامع سیستم ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب شهر اردبیل اقدام کند و از هدایت فاضلاب به این رودخانه جلوگیری شود: «نباید رودخانه قرهسو با پسماند فاضلاب اعم از صنعتی و شهری آلوده شود و ضرورت دارد در این زمینه مسئولان شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل و همچنین مدیران آب‌وفاضلاب اردبیل اقدام بموقع و سریعی انجام دهند. قرار شد صاحبان واحدهای صنعتی مستقر در شهرک شماره ۲ اردبیل که اقدام به ورود مواد آلاینده به خارج از سیستم تصفیه‌خانه می‌کنند، برخورد جدی صورت گیرد و طبق دستور دادستان صدور اخطاریه و پلمب واحدهای خاطی و آلاینده انجام شود. برخورد قاطع با واحدهای آلاینده می‌تواند زمینه‌ساز حل بخشی از این مشکلات باشد و قطعاً با پیگیری‌های مستمر و تشکیل جلسات منظم با صاحبان واحدهای صنعتی و خدماتی تلاش بر این خواهد بود تا موانع و مشکلات رفع شود.»
داستان بلند آلودگی
قاسم‌پور در گفت‌وگو با «پیام‌ما» آلودگی قرهسو و همه کم و کیف آنچه را که خبرگزاری تسنیم استان اردبیل نقل کرده است، تأیید کرده است. اما ماجرای آلودگی این رودخانه به‌تازگی شروع نشده است.
دی‌ماه سال گذشته و پس از تداوم چندساله ورود فاضلاب‌های صنعتی به این رودخانه، دادستان نیز به این موضوع واکنش نشان داد. «حسن شاهی»، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان نمین، اعلام کرده بود لازمه جلوگیری از آلودگی رودخانه قرهسو، ارتقای وضعیت فعلی تصفیه‌خانه شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل و همچنین تصفیه خانه فاضلاب اردبیل به دستگاه‌های مجهز و راه‌اندازی سیستم پایش آنلاین جهت نظارت روزانه است. بنابر گزارش‌های واصله، از آب‌های آلوده بعضاً در مصارف زراعی منطقه نیز استفاده شده است.»
او از عملکرد متولیان این بخش انتقاد کرده بود و گفته بود: «پیگیری موضوع آلودگی رودخانه قرهسو، به‌صورت جدی از دستگاه‌های مرتبط تا رفع مشکل ادامه دارد و نتیجه اقدامات دادستانی اطلاع‌رسانی خواهد شد.»
مشکلات اداری
همان زمان و در پی واکنش دادستان شهرستان نمین، «علیرضا نعمت سلطانی»، مدیرعامل شرکت آبفای استان اردبیل در این مورد گفته بود: «آب باران شهری نباید به تصفیه‌خانه‌های فاضلاب متصل شود؛ زیرا درصورت بارش باران و خارج از ظرفیت، منهول تصفیه‌خانه با شرایط فعلی پاسخگو نیست و هرازگاهی سرریز فاضلاب به رودخانه قرهسو جاری می‌شود.»
ایرنا به‌نقل از او، وعده تلاش برای دوبرابر کردن ظرفیت تصفیه‌خانه اردبیل را منتشر کرده و نوشته بود: «در تلاشیم تصفیه‌خانه اردبیل را به دو برابر ظرفیت فعلی می‌رسانیم. دستگاه‌های مورد نیاز تصفیه‌خانه خریداری شده است، اما به‌دلیل پرداخت نشدن اعتبار از سوی یکی از بانک‌های عامل استان و نیز عدم صدور جواب استعلام و گواهی امور مالیاتی قادر به ورود دستگاه به استان نیستیم. شرایط تحریمی نیز مانع از ورود بموقع تجهیزات خریداری‌شده بود، در دهه فجر امسال تصفیه‌خانه به بهره‌برداری خواهد رسید.»
دهه فجری که گویا هنوز از راه نرسیده است. در پیگیری «پیام‌ما» شرکت آبفای استان اردبیل حاضر به گفت‌وگو یا ارائه پاسخ نمی‌شود.
نه‌فقط شرکت آبفا بلکه شرکت شهرک‌های صنعتی این استان نیز در مورد وضعیت تصفیه پساب‌های صنعتی‌اش حاضر به گفت‌وگو نیست.
ناچاری کشاورزان
همان زمان و در هشدارهای دادستان شهرستان نمین «یاسر محمدزاده»، مدیر آب، خاک و امور مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان نیز موضوع آلودگی قرهسو را بسیار جدی اعلام کرده بود. به‌گفته او، برای تعدادی از کشاورزانی که در روستاهای پایین‌دست رودخانه قرهسو اقدام به آبیاری محصولات کشاورزی خود کرده‌اند، پرونده قضایی تشکیل شده است. اما او اعلام کرد که متأسفانه هیچ اطلاع دقیقی از میزان کشت محصولات کشاورزی که با آب قرهسو آبیاری می‌شود، نداریم: «تعدادی از محصولات کشاورزی مانند سیب‌زمینی به هنگام آبیاری از رودخانه قرهسو که احتمال وجود پساب صنعتی و فاضلاب انسانی در آن هست، احتمال جذب بیشتر دارد.»محمدزاده توضیح داده بود که کشاورزان از سال‌های دور حقابه خود را از رودخانه قرهسو برای آبیاری محصولات خود دارند و همواره محصولاتشان را با آن آبیاری کرده‌اند. با گرم شدن هوا و عدم بارش باران و برف و خشک شدن رودخانه آنچه در قرهسو جاری می‌شود، بیشتر پساب صنعتی و انسانی است. کشاورزان به‌ناچار با همان آب اقدام به آبیاری محصولات خود می‌کنند.»
دانشگاه هم می‌داند
سال ۱۴۰۲ در پورتال دانشکده علوم مهندسی و آبیاری دانشگاه شهید چمران اهواز مقاله‌ای علمی با این عنوان منتشر شد: «ارزیابی آلودگی فلزات سنگین و پهنه‌بندی کیفی رسوبات رودخانه قرهسو بااستفاده از شاخص‌های ارزیابی ریسک اکولوژیک».
در این مقاله قید شده است: «در مطالعه حاضر برای بررسی آلودگی فلزات سنگین رودخانه قرهسو، از رسوبات آن نمونه‌برداری شد و پس از هضم اسیدی نمونه‌ها، میزان عناصر با دستگاه جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفت و بااستفاده از شاخص ارزیابی ریسک اکولوژیک، شاخص ژئوشیمیایی مولر، پهنه‌بندی و تحلیل‌های آماری وضعیت آلودگی فلزات سنگین در رودخانه قرهسو ارزیابی شد. نتایج شاخص مولر نشان داد رسوبات رودخانه از نظر آلودگی به عنصرهای روی، سرب و کروم در طبقه غیرآلوده و از نظر آلودگی به فلز مس با درجه آلودگی یک، در طبقه از غیرآلوده تا آلودگی متوسط قرار می‌گیرد. همچنین، رودخانه از نظر آلودگی فلزات سنگین در طبقه ریسک اکولوژیکی درخور ملاحظه قرار می‌گیرد و احتمال آلودگی به مس و سرب در منطقه وجود دارد.
درنهایت، باتوجهبه نتایج آزمون دانکن و طبق نقشه پهنه‌بندی با درونیابی لایه‌ها با دو روش کوکریجینگ و کریجینگ و تحلیل نقاط داغ هر کدام از عناصر مورد بررسی، بخش شرقی با عمده‌ترین کاربری‌های صنعتی، کشاورزی و شهری به‌عنوان آلوده‌ترین قسمت مشخص شد که به‌منظور کنترل و جلوگیری از آلودگی بیشتر به تمهیدات کارآمدی نیاز دارد.»
آلودگی ادامه‌دار
«حامد تبریزیان نمین»، عضو هیئت‌مدیره «مؤسسه بایگان طبیعت»، در مورد آلودگی رودخانه قرهسو به پیام‌ما توضیح می‌دهد: «شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل، در محدوده شهرستان نمین است. اردیبهشت سال ۱۴۰۲ از روستایی‌ها و دامدار‌های محلی به ما گزارش شد که بوی بسیار بدی از تالاب پَتَه‌خور به مشام می‌رسد. این تالاب در نزدیکی شهرک صنعتی قرار دارد. به‌صورت میدانی برای بازدید رفتیم. بوی عجیبی در یک منطقه سرسبز و تالابی که میزبان پرندگان مهاجر است، به مشام می‌رسید. دیدیم خروجی فاضلاب شهرک صنعتی شماره ۲ کاملاً بدون تصفیه وارد تالاب می‌شود. قرهسو وارد تالاب پته‌خور می‌شود و از آن خارج می‌شود و درنهایت به سد سبلان می‌ریزد.
همان زمان شکایتی توسط مؤسسه ما و با هماهنگی نمایندگی محیطزیست، علیه شرکت شهرک‌های صنعتی و شرکت تصفیه‌خانه شهرک صنعتی تنظیم شد.»
او توضیح می‌دهد که پس از این شکایت آزمایشی از نمونه آب گرفته شد: «نامه‌ای از اداره بهداشت رسید که شدت آلودگی به‌حدی است که آزمایشگاه نمی‌تواند آن را اندازه‌گیری کند. یعنی دستگاه‌های آن آزمایشگاه قابلیت اندازه‌گیری آن را ندارند. ما هر چقدر پیگیر شدیم، نهایتاً هر دو شرکت تبرئه شدند. در این شهرک کارخانه‌های بسیار قدرتمندی حضور دارند و من فکر می‌کنم همین موضوع موجب این شد که ما نتوانیم نتیجه مطلوب بگیریم. درحالی‌که پساب بسیاری از این کارخانه‌ها به‌دلیل نوع فعالیتشان فلزات سنگین و سرب دارد. آنجا چند هزار واحد صنعتی با رده‌های آلایندگی گوناگون وجود دارد که پساب‌شان بدون تصفیه به قرهسو می‌ریزد. به همین دلیل هم هست که تصفیه‌خانه در این شهرک جواب نمی‌دهد. چون باید انواعی از پساب را تصفیه کند.»
مکاتبات اداری
آنچه تبریزیان میگوید در نامه‌ای که مرداد ۱۴۰۲، از سوی سازمان بازرسی کل کشور به بازرسی کل استان تبریز مکاتبه شده است نیز قابل تأیید است. در این نامه از برخی واحدهای صنعتی نام برده شده است. این نامه در بخشی با عنوان مشکلات ناشی از عدم رعایت ظرفیت انشعاب فاضلاب تعدادی از واحدهای تولیدی قید کرده است: «باتوجهبه ظرفیت مدول اول تصفیه‌خانه فاضلاب شهرک صنعتی ۲۵۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز می‌باشد، ورود حجم بالای فاضلاب از واحدهای تولیدی به‌ویژه شرکت (…) با حجمی بالغ‌بر ۱۷۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز که بیش از ۷۰ درصد تصفیه‌خانه را اشغال نموده، ورود این حجم از فاضلاب شوک هیدرولیکی بر فرآیند تصفیه ایجاد می‌نمایند.»
این نامه انتقال مستقیم این خط فاضلاب به قرهسو را پیشنهاد می‌دهد: «در این راستا طرح تفکیک پساب خروجی شرکت مذکور به‌صورت خط مستقل به‌سمت رودخانه قرهسو با نظارت آن اداره‌کل محترم در ستاد تسهیل و رفع موانع تولید استان به‌عنوان راهکار اساسی جهت رفع مشکلات تصفیه‌خانه مصوب گردیده است.»
اما نامه دیگری وجود دارد که فروردین ۱۴۰۲ از سوی کارشناس پایش حفاظت محیطزیست شهرستان نمین به مدیر ارشدش مکاتبه شده است. در این نامه قید شده: «در زمان بازدید مشاهده گردید فاضلاب خام و غیراستاندارد به کانال‌های اطراف شهرک صنعتی تخلیه شده است و کدورت جریان آب و بوهای منتشره از پساب در حد غیرقابل‌تحمل می‌باشد.»
بخش دیگری از این نامه میگوید: «تخلیه پساب صنعتی خام و غیراستاندارد موجب تهدید علیه بهداشت عمومی منطقه، تهدید علیه امنیت غذایی منطقه، اعتراض روستاییان حاشیه قرهسو، آلودگی تالاب پته‌خور و رودخانه قرهسو شده است. باتوجهبه مستندات موجود و عدم توجه عوامل شرکت شهرک‌های صنعتی به اخطاریه‌های زیست‌محیطی صادر‌شده مبنی‌بر رفع نواقصات تصفیه‌خانه مرکزی شهرک صنعتی ۲ تاکنون اقدام قابل‌قبولی از طرف شرکت شهرک‌های صنعتی درخصوص استانداردسازی پساب خروجی صورت نگرفته است.»
به‌نظر می‌رسد این نامه‌ها گویای همه اتفاق رخ داده است. زور اقتصاد به محیطزیست مردم چربیده و گوش کسی بدهکار هشدارهای محیطزیست نیست. هشدارهایی که نگاهشان به سلامت جامعه محلی حاشیه‌نشین قرهسو است؛ مردمی که اشتغال و صنعت را با حفظ سلامتی مطالبه می‌کنند.
منبع: روزنامه پیام ما
