افزایش خرید و فروش غیر مجاز اسناد پهلوی و قاجار

دکتر احمد چایچی - باستان‌شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی

آنچه مسافران می‌گویند، دنیا تغییر کرده و خرید و فروش اشیا تاریخی- فرهنگی همچون گذشته رونق ندارد و بعضا در برخی کشورها متوقف شده است. مثلا در اروپا جایی پیدا نمی‌کنند که خرید و فروش کنند.

حالا در ایران یک زمانی دولت اشتباه کرده، یک زمانی جنگ بوده، یک زمانی ملت اشتباه کرده است به هر حال این مشکل از دوره قاجار به بعد حل نشده و به آن دامن زده شده است.

از اسفند ۹۹ که پاندمی کوید-۱۹ کل دنیا را زمین‌گیر کرد، حفاران و قاچاقچیان اموال فرهنگی از این وضعیت که امنیت مکان‌های تاریخی و باستان‌شناسی پایین‌تر آمده است سوءاستفاده کردند و حفاری‌های غیرمجاز  افزایش یافت.

اکنون هم باید دید پشت برجسته‌سازی یکسری حفار غیرمجاز در فضای مجازی چه خبر است؟ 

در حدود یکسال اخیر اسناد قاجار و پهلوی به شدت در فضای غیر رسمی دست به دست می‌شود و در حراجی‌ها به فروش می‌رسد. این اسناد به هیچ عنوان نمی‌توانسته دست اشخاص باشد. اینها تاکنون کجا بوده؟ کی وارد بازار سیاه شده؟ از کجا به بازار سیاه راه پیدا کرده است؟ توسط چه کسانی؟ آیا مرکز اسناد و کتابخانه ملی، مجلس، وزارت امور خارجه، وزارت میراث فرهنگی، موزه‌ها یا مراکز مطالعاتی سیاسی یا فرهنگی، دانشگاه‌هایی که رشته‌های مرتبط همچون باستان‌شناسی، موزه‌داری، نسخه‌شناسی و.... دارند، مطلع شده‌اند؟ اصلا موضوع را پیگیری کرده‌اند؟ یا به مراجع ذی‌صلاح برای پیگیری جدی خبر داده‌اند؟  چند تا سند ثبت شده داریم که بتوان پیگیری کرد؟

مگر مصوبه هیات وزیران نگرفتیم که اموال فرهنگی- تاریخی سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها وارد سامانه جام شود،چه شد؟ چند دستگاه همکاری کردند؟ چقدر پیشرفت داشتیم؟ مسئولی از وزارتخانه پیگیری کرده است؟ تا کنون خبری خواندید که فلان وزارتخانه نهایت همکاری را داشت یا بهمان دستگاه کمترین همکاری را؟! آیا اصلا دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های دیگر می‌دانند که اسناد قدیمی جزو اموال فرهنگی- تاریخی است؟ اسنادشان شماره اموال و ثبت دارد؟

چه کسی به آنها گفته این اسناد ارزشمند است؟ خب وقتی ندانند و آگاه نباشند ممکن است حتی به عنوان کاغذ کیلویی هم بفروشند چون شماره اموال ندارد در سامانه جام ثبت نشدند! ممکن است جزو اموال مازاد طبق مصوبه قانونی بفروشند ، قانونا هم هیچ کار خلافی نمی‌کنند.

 آنها که نمی‌دانند این اسناد یا اموال شأن ملی یا عمومی  دارد که مستثنی کنند! هر دستگاهی ممکن است اموال نفیسی داشته باشد که جزو نفایس ملی و آبروی ملی باشد که نسبت به برخی آگاهی و دانش داشته باشد نسبت به برخی نه پس چرا معاونت میراث فرهنگی و اداره کل موزه‌ها  هر چه سریعتر ثبت اموال فرهنگی- تاریخی سایر دستگاه‌ها در سامانه جام را پیگیری نمی‌کند؟!

حرف من این است گاهی شلوغ‌بازی یک عده در فضای مجازی مَفَری برای عده‌ای می‌شود که کارهای دیگری را پیش ببرند، بنابراین سر برخی موضوعات حساسیت ایجاد می‌شود اما هم‌زمان شاید از موضوعات دیگر غافل شویم.

متاسفانه جای ما با دیگر کشورهای همسایه عوض شده است. اکنون کشورهایی مانند ترکیه و عربستان آگاه شده‌اند. در هر شهری در عربستان موزه و مخزن ساخته شده است. برخی کشورها هم آثار ایرانی را در همین بازار غیر رسمی می‌خرند و به اسم آثار جنوب غرب آسیا یا جهان اسلام بدون آن که نامی از ایران به میان بیاورند ، در موزه‌هایشان به نمایش می‌گذارند و از گردشگران پول می‌گیرند. 

ما هیچ وقت گردشگری را  به معنای واقعی‌اش جدی نگرفتیم. اگر حین و بعد از کاوش‌ها گردشگران از آثار دیدن کنند،از نحوه کاوش و مرمت و تاریخچه اثر آگاهی پیدا کنند، موزه‌ها رونق داشته باشد، از حضور گردشگران جامعه محلی منتفع شود، خود محلی‌ها از هر کسی بیشتر حافظ میراث پدران و مادرانشان خواهند بود و بساط حفاری‌های غیر مجاز بیشتر برچیده می‌شود.

منبع: کانال تلگرام میراث باشی